Rekabet, mal ve hizmet piyasalarındaki girişimcilerin serbest ekonomik kararlar verilebilmesini sağlayan bir yarış! Rekabet Kurulu da piyasa ekonomisinin temelini oluşturan rekabeti, arz ve talep edenlerin pazar koşullarında serbest bir şekilde bir araya gelmesini sağlayarak, toplumun sınırlı kaynaklarının etkin biçimde dağılmasını ve verimli şekilde kullanılarak, mal ve hizmetlerin kaliteli ve en uygun fiyatla tüketicilere temin edilmesini gerçekleştirmesi olarak tanımlıyor. Ancak şartları da adil olarak belirliyor!
Genel olarak rekabet kavramını, aynı alanda iş gören kişiler ve/veya kuruluşlar tarafından en güçlü ve en başarılı olmak gibi aynı amaçlara ulaşmada karşılıklı yarış hali olarak tanımlayabiliriz. Ancak her yarışın belli başlı kuralları olduğunu ve adil sonuçlar için yarışanların da bu kurallara uyması gerektiğini unutmamak lazım. Yarışanlar, yarışın kurallarına uymayıp adil olmayan bir sonuç, bir diğer ifadeyle kazanç elde ederlerse ortaya “haksız rekabet” sorunu çıkıyor. Çünkü rekabet, mal ve hizmet piyasalarındaki girişimcilerin serbest ekonomik kararlar verilebilmesini sağlayan yarışı ifade ediyor.
Türkiye’nin en önemli sorunlarından ve tabi gündemden düşmeyen konularından biri, haksız rekabet… Ticaret Kanunu’nun 54. maddesi tarafından düzenlenmiş olan haksız rekabetin koşulları şöyle:
* Rakipler arasında veya tedarik edenlerle müşteriler arasındaki ilişkileri etkileyen aldatıcı veya dürüstlük kuralına diğer şekillerdeki aykırı davranışların veya bu niteliklerdeki ticari uygulamaların varlığı, TTK kapsamında haksız rekabetin oluşması için şart olarak aranıyor.
* Haksız rekabetten söz edebilmek için failin kusurlu olması aranıyor.
* Haksız rekabetin varlığı için bir zararın oluşması şart değil.
* Haksız rekabetin oluşabilmesi için taraflar arasında herhangi bir rekabet ilişkisinin varlığı aranmıyor.
Haksız rekabet teşkil eden haller, Türk Ticaret Kanunu 55. madde hükmünde örnekleme yoluyla sayılıyor. Buna göre ilgili hükümde sayılan başlıca haksız rekabet halleri şunlar:
1. Dürüstlük kuralına aykırı reklamlar ve satış yöntemleri ile diğer hukuka aykırı davranışlar.
2. Sözleşmeyi ihlale veya sona erdirmeye yöneltmek.
3. Başkalarının iş ürünlerinden yetkisiz yararlanma.
4. Üretim ve iş sırlarını hukuka aykırı olarak ifşa etmek.
5. İş şartlarına uymamak.
6. Dürüstlük kuralına aykırı işlem şartları kullanmak.
Kayıt Dışı Ekonomi, Büyük Sorun
Kayıt dışı ekonomiyi, devletten gizlenen, kayda geçirilmeyen/geçirilemeyen ve bu sebeple denetlenemeyen faaliyetler olarak tanımlayabiliriz. Adına her ne denirse, illegal ekonomi, gayri resmi ekonomi, gizli ekonomi; sonuç olarak kayıt dışı haksız rekabet ortamını yaratan konuların başında geliyor. Genel olarak kayıt dışı ekonominin, mal ve hizmet üretimine konu olmasına karşılık ekonominin geleneksel ölçüm yöntemleriyle bütünüyle tespit edilemeyen ve GSMH hesaplamalarına yansımayan alanları kapsadığı kabul ediliyor. Kayıt dışı ekonominin ortaya çıkmasında ve boyutlarının genişlemesinde rol oynayan faktörler ise toplumun ekonomik, mali ve sosyal sisteminin özelliklerinin bütünü tarafından belirleniyor. Vergi oranlarının yüksek olmasının en büyük nedeni de yine kayıt dışı ekonominin kontrol altına alınamaması. Özellikle kayıtlı işletmelere getirilen yükümlülükler, kayıt dışı ekonominin gelişmesine neden oluyor. Kayıt dışı faaliyet gösteren işletmeler, dürüst işletmelerin kayıtlı olmaktan dolayı ödemek zorunda oldukları maliyetlerden mesul olmadıklarından haksız rekabet avantajı elde ediyor.
Haksız Rekabete Karşı!
Haksız rekabet sebebiyle müşterileri, kendisi, mesleki itibarı, ticari faaliyetleri veya diğer ekonomik menfaatleri zarar gören kişiler, 4 tür dava açabiliyor. Bunlar:
1. Tespit Davası: Bu dava türünde yalnızca haksız rekabet tespit ediliyor.
2. Haksız Rekabetin Men’i (Önlenmesi) Davası: Haksız rekabet durumu devam ediyorsa, son verilmesi için bu dava açılabiliyor.
3. Haksız Rekabetin Ref’i (Giderilmesi) Davası: Haksız rekabetin sonucu olan maddi zararın ortadan kaldırılması, yanlış veya yanıltıcı beyanlar yapıldıysa bu beyanların düzeltilmesi sağlanıyor.
4. Tazminat Davası: Maddi ve manevi tazminat davası olarak açılabiliyor. Maddi tazminatta zarara uğrayan, uğradığı zararın miktarını ve bu zararın haksız rekabet sonucunda oluştuğunu kanıtlamak zorunda… Manevi tazminatta ise hâkim, belirli bir tazminatın ödenmesine ve bu kararın basın yoluyla ilan edilmesine karar verebiliyor.
